Interview Simone Henken, (rouw)fotograaf – door Evelien van der Waa

Simone Henken (1960) heeft eerst de Academie voor Expressie gedaan (Kampen, 1984) en jaren als theaterdocent gewerkt. Via de psychologie (UvA 1995) is ze uiteindelijk bij de fotoacademie terecht gekomen (Amsterdam, 2000). Inmiddels is zij al jaren werkzaam als fotograaf op verschillende gebieden, geeft les aan de Beeldvoorziening en begeleidt beginnende fotografen. Haar eerste fotografie van dieren betrof de afscheidsreportage van haar eigen hond Joerie een paar jaar geleden. 
Vanuit het Platform Als een huisdier doodgaat, hebben wij jouw werk leren kennen via de expositie “De Laatste aai” in het Uitvaart Museum Tot zover bij de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam. NB: vanwege grote belangstelling is de expositie is met een maand verlengd, en loopt nog tot 23 februari 2020. Dat werk ging specifiek over het afscheid en overlijden van je eigen hond Joerie. Op je website heb ik gezien dat je ook allerlei andere soorten fotoreportages maakt.  Zou je misschien nog wat meer over jezelf en je achtergrond kunnen vertellen?

Simone: Ik ben begonnen als theaterdocent en gaf drama lessen op school. Deze theater achtergrond zie je ook terug in al mijn foto’s: de betrokkenheid en interactie met het publiek. Theater is echter heel intensief voor jezelf als maker en bestaat alleen op dat moment. Ik zocht naar iets wat meer autonoom was en langer bleef bestaan. Via de psychologie, bestuderen van mensen, kwam ik uiteindelijk bij de fotografie terecht (vastleggen van mensen).

Ik werk echt vanuit betrokkenheid en persoonlijke thema’s. Ik werk ook graag projectmatig, zodat er ook een eind is aan een project. Eigenlijk doe je een soort onderzoek: hoe voelt dat, hoe ziet dat er uit? Als ik het weet dan ben ik klaar met het project en ga ik weer op zoek naar een nieuw project. Na het maken van de fotoreportage van mijn eigen moeder heb ik de website www.rouwfotografen.nl opgezet. Hiermee heb ik verschillende fotografen bij elkaar gebracht, die als onderdeel van hun werk rouw foto’s maken. Ik moet het zelf niet te vaak doen omdat het zulk intensief werk is en ik me er persoonlijk aan verbind. Om als rouwfotograaf te kunnen werken moet je wel goed met mensen om kunnen gaan die in een kwetsbare situatie zitten. Ik vind het voor mijzelf wel makkelijker bij honden en hun baasjes, dan bij overleden mensen. Voordat ik van fotografie mijn werk maakte had ik al foto’s gemaakt op de begrafenis van een oom van mij. Pas toen mijn eigen moeder kanker kreeg, zag ik het maken van foto’s als een manier om intensief samen te zijn. Je hebt dan ook iets te doen en hoeft niet alleen over de ziekte te praten. Door foto’s te maken kijk je iets meer op afstand. Van de foto’s van mijn moeder heb ik een boek gemaakt. Een vriendin vond dat zo mooi, dat zij mij vroeg of ik dat ook van haar overleden vader wilde maken.
Een van de andere rouwfotografen waar ik mee samen werk is Boukje Canaan, zij heeft ook een opleiding tot rouwfotograaf opgericht. Bij rouwfotografie komt veel meer kijken dan alleen foto’s maken. Bijvoorbeeld hoe doe je dingen met mensen op de uitvaart bijeenkomst? Je kunt niet alles doen. Je wil niet de pijn vastleggen voor later, maar juist de momenten van troost. Veel fotografen voelen de behoefte om er zo dicht mogelijk op te zitten, maar dat kan niet altijd vanuit menselijk oogpunt. Je moet een gepaste afstand bewaren. Soms maak je wel foto’s die heel dichtbij en intiem zijn, maar die gebruik je later niet voor de nabestaanden. Het kan te confronterend zijn. Met je eigen familie is dat toch anders.

Het maken van rouw foto’s kan ook heel heftig zijn. Op een gegeven moment kreeg ik een mailtje van een oud cursist van mij, met de vraag of ik zijn stervensproces wilde vastleggen voor zijn kinderen. Hij was pas 40 jaar en verbleef toen al in een hospice. Zijn familie had hier best moeite mee, maar hij wilde het heel graag. Hij heeft zelf de foto’s niet meer kunnen zien voordat hij overleed, maar er is nu wel een mooi boek met foto’s van hem.

Je maakt rouwreportages van mensen en van dieren tijdens afscheidsrituelen. Merk je daar nog verschillen in?
Er is een groot verschil tussen mens en dier. Bij mensen is het veel directer en zijn er veel meer andere mensen bij betrokken, zoals partners, kinderen, broers, zussen, neven, nichten etcetera. Als een hond doodgaat, is niet de hele familie erbij. Bij dieren is het daardoor wat “luchtiger” voor mij als fotograaf. Voor de eigenaar is het echter net zo verdrietig als bij het overlijden van een mens. Meestal maak ik trouwens reportages van de nog levende hond, eigenlijk een laatste portret. Bij mijn eigen hond heb ik wel foto’s na het overlijden gemaakt, omdat ik voor mijzelf het hele project af wilde maken en ook dat afscheid wilde vastleggen.
Het maken van een laatste portret is ook heel mooi en je houdt er iets tastbaars aan over. Het maken van een portret samen met de eigenaren is ook fijn om te doen. Je bent een hele middag samen bezig met hond en eigenaren. In plaats van een foto als herinnering zijn er ook mensen die bijvoorbeeld van de haren van hun hond een sieraad laten maken. Voor een goede vriendin van mij heb ik wel de euthanasie van haar hond vastgelegd. Omdat je op het moment van euthanasie vaak heftig aangedaan bent, kan het fijn zijn om dingen later rustig in de vorm van foto’s terug te zien. Bij mijn eigen hond en de hond van mijn vriendin is de euthanasie aan huis gedaan en dat is heel prettig voor de hond en voor jezelf.

Heb jij zelf steun ervaren uit je omgeving toen jouw hond overleden was?
Jazeker! Ik had al mijn vrienden en familie uitgenodigd voor een condoleance bij mij thuis. Dat was echt heel fijn. Ik had een andere fotograaf gevraagd om op dat moment de foto’s te maken. Iedereen heeft het heel serieus genomen.

Ik heb ook het item bij “man bijt hond gezien” (SBS6) over hoe je een portret maakt van een hond. Ik vond het een heel integer portret van de eigenaren en de hond. Zou je voor mensen die het niet gezien hebben misschien iets meer kunnen vertellen over hoe je te werk gaat tijdens een fotoreportage?

Ik ga eerst in gesprek met de eigenaren om te zien hoe zij met hun hond omgaan. Dan komen de verhalen vanzelf. Ik laat vooral de mensen praten. Bij Anja & Hans, de eigenaren uit het item bij “man bijt hond” bijvoorbeeld hingen er heel veel foto’s van hun honden aan de muur. Hun hond kon niet meer zelf van de bank afkomen, vandaar dat alle foto’s bij de bank gemaakt zijn. Ook de hond van mijn vriendin kon alleen nog maar liggen. Toch probeer je als fotograaf de mooist mogelijke foto te maken binnen de omstandigheden.
Bij mijn eigen hond Joerie had ik altijd het idee, dat als dit moment komt dan wil ik daar foto’s van maken. De eerste foto’s was ze er nog echt bij. Ze kijkt dan nog fier in de camera, maar in 3 maanden tijd is ze toen heel snel achteruit gegaan. Ik vond dat best lastig als baasje en als fotograaf.

Wat is het eindproduct dat je aflevert?

Meestal willen mensen een foto voor aan de muur en vaak ook nog voor op social media. Tot nu toe heb ik alleen nog maar honden gefotografeerd. Ik lever mensen in principe het digitale bestand en dan kunnen mensen zelf bepalen hoe ze dat willen gebruiken: alleen digitaal, afdrukken als foto of laten afdrukken in een boek. Als mensen dat lastig vinden, dan kan ik dat ook voor ze doen, maar daar zijn dan wel extra kosten aan verbonden. Het minimum bedrag voor zo’n foto sessie is 150 euro exclusief btw (21%) en exclusief reiskosten. Mensen krijgen daarvoor een groot bestand met veel foto’s, waaruit ze zelf kunnen kiezen.

Hoe kunnen mensen je vinden ?

Mensen kunnen mij vinden via mijn eigen website www.simonehenken.com of via de website www.rouwfotografen.nl. Rouwfotografie is maar een heel klein deel van mijn werk, maar het is wel heel dankbaar om te doen.

Simone hartelijk dank voor dit openhartig interview over de mogelijkheid van rouwfotografie rond het overlijden van een huisdier.