Iedere huisdiereneigenaar komt een keer op het moment, dat hij moet bepalen of zijn dier nog een dierwaardig leven heeft of dat het levenseinde aangebroken is. Veel eigenaren vinden dit een heel moeilijke beslissing. Ze zijn aan hun huisdier gehecht, het dier maakt vaak al meer dan 10 – 15 jaar deel uit van hun leven en ze weten dat de beslissing van euthanasie definitief is. Ze vragen zich af “Is het echt nodig?”, “Zijn we niet te vroeg of juist te laat?” Ook voor dierenartsen is het niet in alle gevallen mogelijk om eenduidig te bepalen of euthanasie echt noodzakelijk is op dat moment of dat het dier nog voldoende levenskwaliteit heeft om nog (even) te blijven leven.

Vragen over het huisdier

Natuurlijk zijn er vragen die je kunt stellen aan de eigenaar over zijn dier om meer te weten te komen hoe het met het dier gaat. Je kunt dan denken aan de volgende vragen:

• Wil het dier nog eten en drinken?
• Kan het dier zichzelf nog ontlasten?
• Heeft het dier veel last van pijn of andere ongemakken?
• Ervaart het dier nog plezier aan knuffelen, spelen of wandelen?

Als al deze vragen een negatief antwoord hebben, dan is het vaak wel duidelijk dat het niet meer gaat, maar het is niet altijd zo zwart-wit. Het zou dan heel fijn zijn, voor eigenaren en dierenartsen, als er een hulpmiddel is waarmee je objectief kunt vaststellen wat de levenskwaliteit is van het dier op een bepaald moment.

Gevalideerde vragen lijsten over levenskwaliteit

Gelukkig is dat tegenwoordig mogelijk. Er bestaan nu namelijk, ook voor dieren, gevalideerde (= wetenschappelijk onderbouwde) vragenlijsten om levenskwaliteit vast te stellen. In de humane gezondheidszorg is het al langer gebruikelijk om mensen bij bepaalde (chronische)ziekten en ingrepen vragen te stellen, om daarmee te kijken naar hun levenskwaliteit. Daar komen soms heel verrassende bevindingen uit.

Voor dieren bestonden dit soort vragenlijsten eigenlijk niet. Daar is in 2016 verandering in gekomen. In dat jaar heeft een Engelse onderzoeksgroep een artikel gepubliceerd over een gevalideerde vragenlijst bij katten, om te kunnen kijken naar levenskwaliteit van gezonde katten en katten met chronisch nierfalen*. Een van de onderzoekers was Professor Dr. Stijn Niessen van The Royal Veterinary College in London. 

(* Psychometric Validation of general Health Quality of Life Tool for Cats Used to Compare Healthy Cats and Cats with Chronic Kidney Disease, E.S. Bijsmans, R.E. Jepson, H.M. Syme, J. Elliott, and S.J.M. Niessen, Journal of Veterinary Internal Medicine 2016; 30:183-191)

Lezing Utrecht Vet Event 2019 over levenskwaliteit

Tijdens het Utrecht Vet Event 2019 heeft Professor Dr. Stijn Niessen een lezing gegeven over dit onderwerp. De titel van zijn lezing was: Levenskwaliteit beoordeling: een helpende hand bij chronische ziekten en euthanasie. Het was een hele interessante lezing, die heel praktisch duidelijk maakte dat het goed is om je als dierenarts altijd vragen te blijven stellen over je behandeling en de levenskwaliteit van je patiënten (en hun eigenaren). Als dierenarts leren we wat de beste (evidence based) behandeling is bij een bepaalde aandoening: welke onderzoeken moet je doen, welke medicatie moet je geven, hoe vaak moet een dier op controle komen en zo voort. Alleen is de beste diergeneeskundige behandeling niet altijd de beste behandeling voor de individuele patiënt.

Als voorbeeld gaf Niessen het verhaal van een kat met chronisch nierfalen en een eigenaresse van 80 jaar oud. Je kunt van iemand op die leeftijd niet verwachten dat zij de kat 3 x per dag meerdere medicijnen kan geven in de bek. Ook is het voor haar en de kat een grote stress factor als ze iedere drie maanden naar de praktijk moet komen voor bloedonderzoek. Het is dan zaak om als dierenarts samen met de eigenaar te kijken naar wat er wel mogelijk is. Het laten invullen van een vragenlijst over levenskwaliteit kan hierbij behulpzaam zijn. Wat gaat er nog goed, waar heeft het dier last van en wat is er mogelijk voor de eigenaar.

Vragen uit de vragenlijst levenskwaliteit

In de CatQol (= katten levenskwaliteit) vragenlijst komen vragen aan de orde op verschillende gebieden van het leven van een kat. Zoals algemene gezondheid (ziek voelen, pijn, mobiliteit, ontlasting) eten (voedselvoorkeuren, eetlust, moeite met eten), gedrag (vrolijkheid, stress, interactie, spelen, jagen, wassen, krabben) en management (medicijnen geven, naar de dierenarts gaan). Als u een idee wilt krijgen van de gehele vragenlijst, dan kunt u kijken op https://www.surveymonkey.com/s/catquality. Door steeds op “next” te klikken kunt u alle vragen zien zonder ze te hoeven in te vullen.

Zinvol voor de praktijk

Volgens Niessen zou het een goede zaak zijn als dierenartsen in de praktijk ook met dit soort vragenlijsten gaan werken. Om zo de levenskwaliteit van hun patiënten te monitoren. Het is dan wel noodzakelijk om de vragenlijst met enige regelmaat bij hetzelfde dier af te nemen, om te zien of er dingen zijn veranderd en er mogelijk een wijziging in behandeling moet plaatsvinden. Als mogelijke doelgroepen zou je kunnen denken aan patiënten met Diabetes mellitus, chronisch nierfalen en dieren op het einde van hun leven. Het is niet per se noodzakelijk dat de dierenarts zelf de vragenlijst afneemt. Ook paraveterinairen die goed geïnstrueerd zijn kunnen dit doen. Het bespreken van de uitkomst, van de vragenlijst met de eigenaar, moet wel door de dierenarts gebeuren. Maar biedt een objectieve ingang om over leven

Evelien van der Waa, dierenarts